مقبره شاه‌توت یکی از برجسته‌ترین کشف‌های قرن بیستم بود. اما عکاسی از این گنجینه سه‌هزارساله چه حسی داشته است؟ این وظیفه بر عهده هری برتون قرار گرفت. او بیش از ۳۴۰۰ عکس از گنجینه‌های کشف شده توسط باستان‌شناس معروف “هاروارد کارتر” گرفت. این اکتشاف نزدیک به یک دهه به طول انجامید.
اکنون عکس‌های برتون که بسیاری از آن‌ها هرگز منتشرنشده‌اند، در دانشگاه کمبریج به نمایش گذاشته شدند. پروفسور “کریستینا ریگز” اولین کسی است که به‌طور کامل این مجموعه را مطالعه کرد. او می‌گوید از عکس‌ها و نگاتیوهای برتون چشم‌انداز و کشف‌های شگفت‌انگیزی ظهور کرده است.
جادو و حقیقت
هاوارد کارتر در حال تماشای اتاق تدفین
با بررسی عکس‌هایی که منتشر نشدند و تصاویری که در طول دهه ۱۹۲۰ مشهور شدند، اطلاعات جدیدی به دست آمد. ریگز می‌گوید: “این اطلاعات دیدگاهمان درباره مصر باستان، مصر مدرن و درمجموع باستان‌شناسی را تغییر می‌دهد. زمانی که به مجموعه روابط پیچیده و نابرابری که باستان‌شناسی در آن رخ داد فکر می‌کنیم، دیگر نمی‌توانیم دیدگاهی خنثی به عکس‌ها داشته باشیم.”
گرچه این عکس به‌عنوان لحظه‌ای که کارتر آرامگاه افسانه‌ای را کشف کرد معروف شد، اما درواقع یک سال پس از کشف مقبره در ژانویه ۱۹۲۴ گرفته شد. در این زمان، کاوشگران دیوار میان اتاق اول مقبره با اتاق آرامگاه را (که کارتر در حال نگاه کردن به آن است) برداشته بودند.
اما پروفسور ریگز توضیح داد که این تصویر “به ما اجازه می‌دهد تصور کنیم که کارتر مستقیماً به چیزی شگفت‌انگیز خیره شده است، چیزی که به نظر می‌رسد از درون می‌درخشد.”
آنچه در تصویر مشخص نیست، این است که کارتر از میان دو درب به تابوت سلطنتی نگاه می‌کند. به گفته ریگز این تصویر “با دقت صحنه گذاری” شده است. دستیار مصری برتون برای بازتاب نور از رفلکتور استفاده می‌کرد تا تأثیری ایجاد کند که کارتر آن را “درخشش عرفانی” می‌نامید.
مشارکت “ناشناخته” مردم محلی
برای حمل‌ونقل جعبه‌ها و آثار کشف شده در مقبره یک سیستم ریلی ایجاد شد
بیش از صد مرد، پسر و دختر استخدام شدند تا کار حفاری و برداشت خاک را انجام دهند. این عکس که در ماه مه ۱۹۲۳ گرفته شد، کار سخت و حساس انتقال جعبه‌های حاوی آثار باستانی از مقبره در دره پادشاهان تا شهر “اقصر” را نشان می‌دهد که حدود شش مایل از آنجا فاصله داشت.
یک کرجی دولتی محموله‌های گران‌بها را تحت تدابیر امنیتی به موزه آثار باستانی در موزه منتقل می‌کردند. این انتقال در گرمای سوزان مصر نزدیک به دو روز طول می‌کشید. برای انتقال بارها یک خط ریل ساخته شد. ریل‌ها می‌توانستند بردارند و دوباره در مسیری جدید قرار دهند تا حمل‌ونقل آسان‌تر شود. کارتر گفته بود در گرمای سوزان مصر، دست زدن به ریل‌ها تقریباً غیرممکن بود.
معروف‌ترین اثر تاریخی مصر
ماسک طلایی مومیایی توت‌عنخ‌آمون با سنگ‌های نیمه قیمتی و شیشه‌هایی با طرح‌های ظریف و پیچیده تزیین شده بود. برتون در دسامبر ۱۹۲۵ از آن عکس‌برداری کرد. او بیش از بیست عکس از این ماسک گرفت. کارتر هفته‌های زیادی را صرف برداشتن صمغ سخت از روی مومیایی کرد که به‌عنوان بخشی از مراسم مذهبی در مصر باستان روی مومیایی ریخته می‌شد.
بعضی از عکس‌ها منتشر نشد زیرا تنها برای استفاده باستان‌شناسان گرفته می‌شدند. تصویر بالا سرِ مومیایی شده پادشاه را روی یک تخته چوب قدیمی نشان می‌دهد که بر یک قلم تکیه داده شده است. قلم را با نوار پوشانده‌اند.
عکس‌های سر “فرعون جوان” تا دهه ۱۹۶۰ هیچ جا منتشر نشد. تااینکه نمایشگاهی حول محور پادشاه‌توت در پاریس برگزار شد و این تصاویر به نمایش درآمد.
تکنیک‌های عکاسی برتون
برتون این عکس را برید تا تنها تخت را نشان دهد. این تخت در کوچک‌ترین اتاق مقبره یافت شد
نگاتیو منتشر نشده برخی از تکنیک‌های عکاسی برتون را نشان می‌دهد . از تخت خوابی چوبی که در مقبره کشف شد در یک پس‌زمینه سفید عکاسی کرد. دو پسر مصری پس‌زمینه سفید را برایش نگاه داشته‌اند که یکی از آن‌ها در سمت چپ تصویر مشخص است.
پروفسور ریگز می‌گوید دو دستیار برتون پس‌زمینه سفید را در حین عکاسی می‌لرزاندند تا یک زمینه تار و سفید ایجاد شود و تخت کاملاً در فوکس دوربین باقی بماند.
چگونه برتون برای این کار استخدام شد
“هری برتون” پسر یک کابینت ساز بود. او در دوران زندگی در فلورانس عکاسی را آموخت. او. در فلورانس با یک آمریکایی ثروتمند به نام “تئودور دیویس” آشنا شد که علاقه زیادی به تأمین مالی پروژه‌های حفاری در مصر داشت. با آغاز جنگ جهانی اول، دیویس مریض و در حال مرگ بود. اما برتون را به موزه هنر نیویورک پیشنهاد داد. موزه نیز بورتون را برای کار در مصر استخدام کرد.
گردنبند سنگین طلا به شیشه و سنگ‌های قیمتی مزین شده است
عکس‌های یک پسر مصری و گردنبند سنگینش تصویر بهتری از داستان حفاری در اختیار ما قرار می‌دهد. این نگاتیو از عکس‌ها قبلاً هرگز چاپ نشده بود. ریگز توضیح داد: “می‌توان اضطراب و تنش را در چهره پسر مصری به‌وضوح مشاهده کرد. یکی از گردنبندهای سنگین یافت شده در مقبره را به گردنش آویختند.”
سال‌ها بعد، فردی در یکی از خانواده‌های سرشناس محلی به نام “شیخ حسین عبدالرسول” خود را به‌عنوان پسربچه حاضر در عکس معرفی کرد. ریگز گفت: “عکس‌های بسیار تکان‌دهنده‌ای وجود دارند که بچه‌های شش یا هفت‌ساله را در حال انجام کار سنگین نشان می‌دهند… توجه زیادی به این تصاویر نشده است و اغلب در حاشیه قرار گرفته‌اند.”
روشن کردن سوابق
تصاویر آثار کشف شده در مقبره همه‌جا پخش شد، از کارت‌پستال گرفته تا بسته‌های سیگار
عکس‌های برتون تأثیر زیادی بر علاقه‌مندی اروپا به مصر باستان در دهه ۱۹۲۰ داشت. ریگز گفت: “کشف مقبره توت‌عنخ‌آمون برای بسیاری از مصری‌ها نماد قدرتمندی از رستاخیز مجدد کشورشان بود. مقامات مصری بر حق خود برای نگهداری مقبره و آثارش در مصر تأکید داشتند.”
اما در سال ۱۹۲۹ که مشخص شد موزه سهمی از آثار نمی‌برد، بدان معنا بود که تمام‌کارهای برتون اساساً بی پاداش می‌ماند. ریز توضیح داد: “کمتر کسی می‌داند که کشف این مقبره سبب ایجاد اختلاف سیاسی میان بریتانیا و دولت تازه استقلال‌یافته مصر بود.”
اما با دیدن تمام عکس‌های هری برتون و عکس‌های باستان‌شناسان مصری که نام‌هایشان در آلبوم مشخص نشده است، آکادمی UEA توانست به سهم به سزای مصر در این پروژه پی ببرد و برخی انتخاب‌هایی که در عکاسی‌ها اعمال می‌شد را رمزگشایی کند. ریگز گفت: “عکاسی به روشی ایدئال برای ثبت تصمیمات باستان‌شناسی تبدیل‌شده بود. امیدوارم این تصاویر تأثیر و سهم نادیده گرفته‌شده مصری‌های را به جهان نشان دهد.”
