رکن مهم تشکیلات کارفرما در پروژه ها، دستگاه نظارت (به انگلیسی: SURVELLIANCE SYSTEM) است که قلب مجموعه بوده و بر حسن اجرای تعهدات پیمانکاران در طول اجرای پروژه، نظارت کرده تا پروژه بر اساس مسیر تعیین شده و منابع و محدودیت های زمانی، به بهترین وجه اجرا شده و با کم ترین خسارت و حادثه و ریسکی همراه شود. به همین خاطر، یکی از وظایف مهم تشکیلات نظارت و کارفرما، جلوگیری از حوادث ناشی از کار و اجرای درست فرآیند های بهداشت ایمنی و حرفه ای (HSE) در طول پروژه است. مستند سازی، نظارت بر فعالیت سرناظر، سرپرستان کارگاه، مدیر پروژه، نظارت مستمر بر هزینه کرد متریال و ارزیابی صلاحیت پرسنل و ارائه گزارش ماهانه و ارسال به کارفرما و حضور در کمیسیون تحویل موقت و تحویل قطعی و کمیسیون رفع نقص، از دیگر ماموریت هایی است که برای دستگاه نظارت کارگاهی مشاوران، در نظر گرفته می شود.
اگر شما مخاطب گرامی نیز سابقه فعالیت در این حوزه خطیر را در سراسر کشور داشته، دیدگاه ها و تجارب ارزشمند خود را از طریق بخش کامنت با عصرشهروند به اشتراک بگذارید. هر نقدی را درباره این موضوعات، به سایت نظام فنی و اجرایی سازمان برنامه و بودجه کشور اطلاع دهید.
با ما همراه باشید.
شرح خدمات نظارت عالیه
نظارت عالیه در کارگاه های صنعتی کشور طبق دستورالعمل تعیین حق الزحمه عوامل دستگاه نظارت مشاوران در سال ۹۸، شرح وظایفی دارد که در ادامه به آن اشاره می کنیم. آشنایی با این موارد، برای مهندسان علاقمند به فعالیت در دستگاه کارفرما و نظارت و مشاور و هم چنین همکاری با شرکت های پیمانکار دارنده رتبه ۱ تا ۵، توصیه می شود.
خدمات برنامه ریزی و کنترلی
یکی از شرح وظایف مهم دستگاه نظارت عالیه، خدمات برنامه ریزی، تعیین روش اجرای کار و کنترل پیشرفت کار است. از جمله وظایف دستگاه نظارت عالیه، اظهار نظر درباره فناوری اجرای کار در مرحله طراحی تفصیلی و اجرایی پروژه است. بازبینی روش اجرای کار و تفکیک طرح به پروژه ها و فعالیت های مختلف تا به عوامل اجرایی (پیمانکاران و فروشندگان تجهیزات)، ارجاع شود.
تعیین فصل مشترک خدمات تفکیک شده قابل واگذاری به واحد های خدمات مشاوره، برای کارهای جنبی و تکمیلی، از جمله خدماتی است که توسط نظارت عالیه ارائه می شود تا مسئولیت پیمانکاران و فروشندگان مشخص شود.
برنامه ریزی برای زمان بندی اجرای پروژه و پیگیری برای ایجاد سیستم برنامه ریزی و کنترل پروژه توسط پیمانکاران و فروشندگان تجهیزات و نظارت بر اجرای آن، از جمله اقداماتی است که در دستور کار نظارت عالیه است.
عوامل نظارت کارگاهی، گزارش هایی به دستگاه نظارت عالیه ارسال می کنند که بایستی پس از راستی آزمایی، به منظور تعیین زمان بندی برنامه تفصیلی واحدهای خدمات مشاوره و پیمانکاران و فروشندگان متریال، در راستای برنامه کلی پروژه، در نظر گرفته شود.
(جدول حق الزحمه ها و دستورالعمل های پرسنل نظارت و مشاوره و محاسبه سابقه افراد امتیاز آور برای کسب گواهی صلاحیت حرفه ای پیمانکاری و مشاوره در سال ۱۳۹۹ را در سایت سازمان برنامه و بودجه دنبال کنید)
پیمانکاران، بایستی صلاحیت فنی پرسنل و کیفیت تجهیزات خود را به اطلاع دستگاره نظارت عالیه رسانده تا پس از احراز صلاحیت توسط این دستگاه، در پروژه استفاده شود. پیشرفت کار ماهانه بخش های مختلف یک پروژه، ماهانه به دستگاه نظارت عالیه ارسال می شود تا این دستگاه، با جمع بندی گزارش واحدهای مختلف و مکانیزه کردن آن، عملیات اجرایی با برنامه زمان بندی را مقایسه و علل انحراف را بررسی و به دفتر مدیریت، اعلام کند تا تصمیم گیری شود. درک دست دستگاه نظارت عالیه از گزارش های مقدماتی ارسالی از سوی عوامل نظارت کارگاهی بسیار مهم است.
یکی دیگر از وظایفی که برای خدمات برنامه ریزی و کنترلی دستگاه نظارت عالیه تصور می شود، به روز رسانی برنامه زمانی کلی بر اساس پیشرفت فیزیکی پروژه بر اساس گزارش های دریافتی راستی آزمایی شده و ارزشیابی و تحلیل درست آن ها بر اساس چشم اندازی است که برای پروژه در نظر گرفته شده است. در واقع، دستگاه نظارت عالیه باید یک سازمان یادگیرنده (LEARNING ORGANIZATION) باشد.
حتما بخوانید: چگونه کارت بازرگانی بگیریم؟
خدمات مهندسی دستگاه نظارت عالیه
برای دستگاه نظارت عالیه، فعالیت های مرتبط با امور مهندسی نیز به عنوان شرح وظایف، قید شده است. مواردی از جمله:
- تعیین روش نظارت و مراحل بازدید از کارگاه
- تهیه و تنظیم فرم ها و DOCUMENT مربوط به شیوه نامه آزمایش و تست و بازدید دوره ای و صدور گواهی تکمیل کار و فرم خام صورتجلسه ها و فرم های دستور کار به پیمانکار و مهندس مشاور.
- تنظیم فهرست آزمایش های کارگاهی و مشخص کردن تجهیزات آزمایشگاهی و هر ابزاری که در پروژه استفاده می شود.
- تدارک و تنظیم مدارک فنی مثل استانداردها برای کنترل کیفیت کار در کارگاه
- بررسی ماشین آلاتی که در کارگاه استفاده می شود و صدور گواهینامه صلاحیت
- تنظیم دستورالعمل نگهداری مصالح و تجهیزات در انبار کارگاه
- نظارت بر تجهیز کارگاه و برچیدن کارگاه توسط پیمانکار
حتما بخوانید: همه چیز درباره تجهیز کارگاه طبق فهرست بهاء ۹۸
- بررسی و صدور گواهی تایید متریال مصرفی پروژه از زمان خرید متریال توسط پیمانکار تا زمان نصب
- پیگیری تهیه دستورالعمل نگهداری و راهبری تجهیزات از سوی تامین کنندگان
- تهیه و تنظیم و نگهداری دستورالعمل نگهداری و راهبری تجهیزات از سوی supplier ها
- تنظیم نقشه ها و مشخصات فنی بر اساس ضرورت های پروژه و ارائه نقشه های اصلاحی (revision) و تطبیق با یافته ها و شراسط جدید و تامین نیاز برنامه زمانی
- تهیه نقشه تکمیلی تفصیلی و جزییات اجرایی برای اجرای کامل با هماهنگی عوامل نظارت کارگاهی.
حتما بخوانید: با قانون مناقصات و مزایدات کشوری آشنا شویم
خدمات ارجاع کار دستگاه نظارت عالیه
برای دستگاه نظارت عالیه، خدمات ارجاع کار به عنوان یکی از شرح وظایف آن ها در نظر گرفته می شود. انتخاب واحدی که برای دریافت خدمات مشاوره در طول پروژه نیاز است، از وظایف دستگاه نظارت عالیه در بخش خدمات ارجاع کار است. مثل ارجاع خدمات جنبی در دوره ساخت مثل نقشه برداری، زمین شناسی و ژئوتکنیک و مقاومت مصالح و ژئوفیزیک.
دستگاه نظارت عالیه بایستی در بحث خدمات ارجاع کار، موضوع خدمات و شرح آن و شرایط خصوصی را تنظیم کند و واحدهای دارای صلاحیت از سازمان برنامه و بودجه را برای ارائه خدمات در اختیار کارفرما قرار دهد. انتخاب برترین واحد دارای صلاحیت به منظور انجام هریک از خدمات جنبی که در بالا به آن اشاره شد و پیشنهاد آن به کارفرما، از وظایف دستگاه نظارت عالیه است. گزارش توجیهی نیز باید ضمیمه معرفی نامه شود.
تنظیم اسناد و مدارک قرارداد از شرایط عمومی تا حق الزحمه، بایستی به منظور اخذ مجوز انعقاد قرارداد و مبادله آن، در دستور کار قرار بگیرد. ارجاع کارهای اجرایی و تعیین فرآیند انتخاب پیمانکار و فروشنده تجهیزات و گرفتن تایید کارفرما در موارد زیر، الزامی است:
- تدوین لیست پیمانکاران و ساپلایرهای معتبر و دارای صلاحیت با رعایت آیین نامه تشخیص صلاحیت و ارجاع کار و اخذ تایید کارفرما
- درخواست از شرکت های واجد شرایط برای شرکت در استعلام یا مناقصه و پاسخ گویی به سوالات
- همکاری با کارفرما در جلسه کمیسیون مناقصه و اظهار نظر درباره پیشنهاد ها و همکاری با کارفرما در تعیین برنده مناقصه و تنظیم صورتجلسه مناقصه
- تدوین مدارک پیمان و مبادله قرارداد با پیمانکار واجد شرایط
- نظارت بر عملیات ساخت درکارخانه در صورت نیاز
حتما بخوانید: معرفی سامانه شفافیت شهرداری تهران : از پرسنل تا قراردادها
خدمات تحویل موقت و هماهنگی
از وظایف دستگاه نظارت، خدمات هماهنگی و تحویل موقت پروژه است تا با تایید آن، ضمانت نامه حسن اجرای تعهدات پیمانکار در بازه زمانی قانونی،آزاد شود. هماهنگی، بخشی از وظایف دستگاه نظارت عالیه است. بایستی کارگاه به منظور تجهیز، در اختیار پیمانکار قرار بگیرد. در واقع LAYOUT کارگاه بایستی مورد تایید دستگاه نظارت بوده تا با طرح کلی تجهیز کارگاه و گزارش مقدماتی عوامل نظارت کارگاهی تطبیق شود.
روش های اجرایی پیشنهادی پیمانکاران توسط دستگاره نظارت عالیه بررسی وتاییدمی شود. این که یک طرح با طرح های دیگر هم پوشانی دارد یا خیر، موضوعی است که توسط کارشناسان نظارت عالیه بررسی می شود. اگر نیاز باشد، جلسات هماهنگی با حضور نماینده کارفرما و پیمانکار و مشاور و نظارت، برگزار می شود تا به اختلاف ها و تنگناها رسیدگی شود و اقدامات اصلاحی در دستور کار مجری طرح قرار بگیرد. این اقدامات بایستی توسط دستگاه نظارت عالیه، مکتوب و صورتجلسه شده و به امضاء همه طرفین برسد.
دستگاه نظارت عالیه بایستی موانع اجرای کار را بررسی کند. راه حل مربوطه با اخذ مشاوره از بخش های مختلف، بررسی و بهترین روش، ابلاغ شود.
از وظایف همیشگی دستگاه نظارت کارگاهی آن است که صلاحیت عوامل پیمانکار و فروشنده تجهیزات را تعیین کند. به خصوص عوامل کلیدی شامل رئیس کارگاه و سرپرست واحدهای مختلف.
از وظایف مهم دستگاه نظارت کارگاهی، بررسی مدارک صلاحیت حرفه ای جوشکاران است تا آن ها برای جوش های غیر مخرب، صلاحیت لازم را داشته باشند.
حتما بخوانید: با شرکت های شستا و حقوق مدیران، آشنا شویم
بهداشت ایمنی و حرفه ای: وظیفه مهم ناظران
نظارت کارگاه، بایستی درک درستی از نظام بهداشت ایمنی و حرفه ای (OHSAS) داشته و ایمنی و بهداشت کارگاه را در قالب فرآیند های HSE ،نظارت و پیگیری کند تا اتفاقات ناگوار، در طول پروژه، کاهش یابد. هر چقدر اتفاقات ناگوار کاهش یابد، هزینه تمام شده اجرا کاهش یافته و پروژه با خسارت کم تر به اتمام می رسد.
در ایران، متاسفانه یکی از دلایل حوادث های ناشی از کار که به فوت یا جرح و از کار افتادگی کارگران و اختلال در روند عملیات پروژه های ساختمانی تا صنعتی می انجامد، عدم نظارت صحیح ناظران به مقوله اجرای مقولات HSE و هم چنین طلب صحیح و به موقع موضوعات حفاظتی و بهداشت ایمنی و حرفه ای از پیمانکار است که گاها، اتفاقات تلخی را رقم می زند.
نظارت عالیه بایستی همواره پروتکل های ایمنی خود را به روز رسانی کند و نظارت را شدید تر تا حفاظت ایمنی و بهداشتی از سوی پیمانکار، رعایت شود. مقابله با حوادث جوی و طبیعی هم نیاز به دستور العملی دارد که بایستی از طرف دستگاه نظارت، ابلاغ شود.
کنترل های دوره ای، بخشی از شرح وظایف دستگاه نظارت است، حصول اطمینان از تناسب کنترل دوره ای با بار کاری و برنامه تامین آن، بایستی در دستور کار ناظران قرار بگیرد. نظارت بر ورود و خروج مواد، مصالح و تجهیزات و ماشین آلات و تنظیم صورتجلسه مربوطه، از دیگر وظایف مهم ناظران است که باید به آن توجه کافی معطوف شود.
تحویل موقت، بخش مهمی از وظایف دستگاه نظارت عالیه است. کنترل کارهای اجرا شده و آماده کردن پروژه برای تحویل موقت و بهره برداری، بخش مهمی از وظایف را شامل می شود. همه آزمایش ها و تست باید قبل از صورتجلسه، اماده و پیوست شود. فهرست نواقص نیز باید اطلاع رسانی شود.
در بخش هماهنگی، دستگاه نظارت عالیه بایستی در حوزه تجهیز و برچیدن کارگاه نیز فعال باشد و شناسنامه طرح را مطابق با اهداف پیش بینی شده، تنظیم کند تا مشخصات و زمان و هزینه و عوامل دخیل، مشخص شود. مستندسازی پروژه، از وظایف دستگاه نظارت عالیه است تا در کارهای بعدی، این مستندات، مسیر و نقشه راه را مشخص کند.
حتما بخوانید: آقا داماد علی شمخانی: از نظنز تا ویلای لوکس لواسانات
خدمات کنترل کیفی
مقوله QC از جمله وظایف دستگاه نظارت عالیه نیز محسوب می شود. شامل کنترل کیفیت مواد، تجهیزات اجرای کار، بازرسی دوره ای و تطبیق اجرای کار با نقشه های و مشخصات فنی و استانداردها و دستور کار ها. کنترل نقشه ها و محورها و ترازهای پیاده شده روی زمین، از وظایف نظارت عالیه است. نظارت بر نگهداری متریال در انبار پیمانکار و هم چنین برنامه عملیاتی آزمایش مصالح، از جمله ماموریت هایی است که برای این دستگاه تبیین شده است.
دستگاه نظارت برای هر موردی که مصداق کار معیوب و نقص است، بایستی روش اصلاحی پیشنهاد کند و تا رفع عیب، پیگیری کند. همه مصالح در پروژه، بایستی مطابق مشخصات فنی و نقشه های اجرایی قبل از سفارش خرید و پیش از مصرف باشد. دغدغه های فنی کارفرما بایستی توسط دستگاه نظارت عالیه به پیمانکاران و تولید کنندگان متریال و فروشندگان متریال (تامین کننده گان)،اعلام شود. برآورد و کنترل پرداخت ها و هزینه ها از جمله شرح وظایف دستگاه نظارت است.
دستگاه نظارت بایستی نسبت به بودجه و اعتبار پیش بینی شده طرح به منظور اصلاح برنامه مالی، اقدام لازم را انجام و در به هنگام کردن اسناد مالی و حقوقی قراردادها، فعال باشد. پرداخت پیش پرداخت پیمانکارا یا مشاور، بایستی با تایید دستگاه نظارت باشد.
حتما بخوانید: همه تخلفات ساختمانی و حقوقی ایران مال
از جمله موارد دیگری که در بخش کنترل کیفی باید به آن توجه شود، موارد زیر است:
- کنترل تغییر مقادیر کار و مبالغ اضافی یا نقایص پیمان ها
- تعیین مبلغ باقیمانده کار در انتهای هر سال
- انطباق تصمیمات کارفرما با اسناد پیمان
- رسیدگی به تاخیر قراردادها و بررسی تاخیرهای مجاز یا غیر مجاز
- پیگیری مقولات مربوطه به بیمه کارگاه
- بررسی دعاوی پیمانکار و فروشنده تجهیزات و اهتمام به حل و فصل اختلاف ها
- رسیدگی به صورت وضعیت پیمانکار و مشاور
- اعلام نظر درباره استرداد ضمانت نامه های پیمانکار و مشاور
- درخواست تست های مختلف مربوطه به دوره تحویل موقت پروژه ها و نظارت بر حسن اجرای آ.
- تحلیل نتایج آزمایش ها و کنترل رواداری مجاز
- کنترل نظارت بر انجام وظایف پیمانکاران در دوره تضمین تا تحویل قطعی پروژه
- تهیه لیست معایت و نقایص و پیگیری نظارت بر رفع آن
- رایزنی با کارفرما و بهره بردار به منظور اجرای صحیح دستورالعمل های بهره برداری
- تنظیم صورتجلسه قطعی
حتما بخوانید: عواقب عدم تسلیم گزارش معاملات فصلی چیست؟
شرح خدمات نظارت کارگاهی
شرح خدمات نظارت کارگاهی به شرح زیر است:
خدمات برنامه ریزی، تعیین روش اجرای کار و کنترل پیشرفت کار
- بررسی برنامه تفصلی پیمانکاران در راستای برنامه زمانی کلی و ارائه گزارش به دستگاه نظارت عالیه
- بررسی کارگاهی برنامه تامین نیروی انسانی و ماشین آلات
- بررسی کارگاهی و مقایسه عملیات انجام شده با برنامه زمانی تحلیل مقدماتی علل انحراف از برنامه زمانی
خدمات مهندسی
- تنظیم فرم ها و مدارک مربوطه به آزمایش ها و بازدید کار و تنظیم گواهی تکمیل کار
- تنظیم روش های مستند سازی و نگهداری مدارک برای QC در کارگاه
- نظارت کارگاهی به منظور اجرای صحیح دستورالعمل های نگهداری متریال و ماشین آلات پیمانکاران و نصب تجهیزات
- بررسی کمبود ها و نقص های نقشه ها و دستور کارهایی که سبب تاخیر در اجرای پروژه می شود. مثل رفع موانع تولید یا نصب یا مقولات اخذ مجوز از نهادهای ذیصلاح مثل شهرداری و محیط زیست.
خدمات هماهنگی و اجرایی و تحویل موقت
یکی از شرح وظایف خدمات نظات کارگاهی طبق دستورالعمل حق الزحمه عوامل دستگاه نظارت کارگاهی مشاوران، خدمات هماهنگی به منظور تحویل موقت طرح است. این که کارگاه به پیمانکار به درستی تحویل شود، بررسی جانمایی تجهیز کارگاه و ارائه گزارش مقدماتی، از جمله ماموریت های ابتدایی دستگاه نظارت کارگاهی است.
خدمات نظارت کارگاهای باید تلاش کند تا گزارش مربوط به انطباق یا عدم انطباق اجرای پروژه به دستگاه نظارت عالیه ارسال شود. به همین منظور، مشارکت در جلسات تبادل نظر با کارفرما و نماینده پیمانکار، توصیه می شود. موانع اجرای کار پیمانکاران بایستی به فوریت بررسی و اقداماتی برای اصلاح امور و رفع موانع، به دستگاه نظارت عالیه ، پیشنهاد شود.
دستگاه نظارت کارگاهی، باید اشراف خوبی روی پرسنل از جمله مسئولان فنی، رئیس کارگاه، مدیر پروژه، مسئولان تجهیزات و امور مالی پروژه داشته تا گزارشات را سر وقت، بر اساس فرم های مشخص شده، در اختیار دستگاه نظارت کارفرما قرار دهد. پایش مستمر کارهای حساس مثل جوشکاری، از جمله وظایف دستگاه نظارت کارگاهی محسوب می شود.
کارگاه و HSE
وظیفه خطیر دستگاره نظارت کارگاهی، مقوله بهداشت ایمنی و HSE است تا پرسنل و تجهیزات، از خطرات به دور بوده و ریسک پروژه کاهش یابد. نظارت کارگاهی مستمر بر فعالیت تدارکات مصالح و ماشین آلات اجرای کار که پیمانکار تهیه دیده، از جمله وظایف نظارت کارگاه است.
این که کار برای تحویل موقت و تست های مربوطه، اماده است یا خیر، از وظایف دستگاه نظارت کارگاهی است تا موارد طی صورتجلسه ای به دستگاه نظارت عالیه اعلام شود. حضور در هیات تحویل موقت و شرکت در کمیسیون بررسی رفع نقص و همکاری در تهیه صورتجلسه نواقص، از دیگر وظایف دستگاه نظارت کارگاهی است.
نظارت کارگاهی، بایستی پیگیر برچیدن کارگاه و مصالح و تجهیزات اضافی بوده و در جلسات توجیهی با حضور ناظران و پیمانکار و کارفرما حضور یابد. بنابراین،نظارت مستمر بر حسن اجرای تعهدات پیمانکار و تامین کنندگان مصالح و بررسی صحت فرآیند ها پیش از نصب تجهیزات، از وظایف دستگاه نظارت کارگاهی است.
نظارت کارگاهی بایستی بر نگهداری نقاط نشانه و مبدا توسط پیمانکار، کنترل کرده و رواداری های مجاز را بررسی کند. نظارت کارگاهی بر تحویل متریال و ماشین آلاتی که کارفرما به پیمانکار تحویل می دهد و اعلان نظر کارشناسی، از جمله ماموریت های این بخش است. نگهداری و مراقبت از کار های اجرا شده و نظارت بر تهیه نقشه های ساخت توسط پیمانکاران و تایید آن، از جمله خدمات دستگاه نظارت کارگاهی است.
رسیدگی به تاخیرات مجاز و غیر مجاز پیمانکار و اعلام نظر مقدماتی به دستگاه نظارت عالیه، از جمله دیگر وظایف نظارت کارگاهی است که باید به آن توجه وافر مبذول داشت. چرا که بی توجهی به قصورات پیمانکار، سبب طولانی شدن پروژه و تاخیر در زمان بهره برداری زمان بندی شده می شود و مشکلات مالی و حقوقی برای پیمان، به ارمغان می آورد.
تحویل قطعی پروژه، آخرین گام نظارت کارگاهی است. شرکت در هیات تحویل قطعی و تنظیم صورتجلسه، آخرین انتظاری است که از دستگاه نظارت کارگاهی وجود دارد.
همراه گرامی
اگر سابقه حضور در تشکیلات دستگاه نظارت دارید و دیدگاه و تجربه ای دارید، مراتب را از طریق بخش کامنت با عصر شهروند به اشتراک بگذارید.
