با انواع تقویم ایرانی، میلادی، میترایی و جلالی آشنا شویم

معرفی انواع تقویم های جهان

گاه شمار، گاه نامه، سال نامه یا تقویم یا کلندر یا CALENDAR، بخش جدایی ناپذیر از زندگی انسان عصر  مدرن است. تقویم ، فقط هجری قمری یا شمسی یا میلادی نیست که میلیارد ها نفر در سراسر جهان از آن استفاده می کنند. محاسبه وقت و اوقات با تقویم است و هر فرهنگ و آیینی، گاه شمار مخوص به خود را داشته و از آن استفاده می کند. شناخت تقویم ها، فرصت آفرین است و شما را با آیین و فرهنگ و سبک زندگی مردمان عصر دور و نزدیک آشنا خواهد کرد. در قرآن از «فی احسن تقویم» برای خلق انسان یاد شده که نشان از تعادل و تناسب می‌دهد.

در ایران، مرکز تقویم موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران، مسئول تعیین آغاز سال و تنظیم و محاسبه گاه شمار ایرانیان است. گاه شمار ها، از ایرانی و چینی و هندو گرفته  تا قبطی و عبری و کردی و گریگوری، متفاوت است که در این گفتار شما را با شماری از آن ها آشنا می کنیم. برای محاسبه روز و ماه و سال، بایستی علم ژئوفیزیک را بشناسید.

حتما ببینید: همه تعطیلات و مناسبت های تقویم سال ۱۳۹۸

با ما همراه باشید.

(تصویر ایندکس سایت مرکز تقویم موسسه ژئوفیزیک دانشگاه  تهران برای آشنایی با لحظه تحویل سال ۱۳۹۹ به بعد و ایام مهم شمسی و قمری)

گاه شمار اوستایی

از گاه شمار هایی که ایرانیان پیش از اسلام استفاده می کردند، گاه شمار  اوستایی کهن است. برخی  آن  را متاثر از گاه شمار مصریان دانسته اند و صدها سال پیش از میلاد مسیح در ایران باستان، رواج داشت. برای شناخت گاه  شمار اوستایی به کتاب هایی که در این زمینه منتشر شده مراجعه کنید. به ترتیب، نام ۱۲ ماه سال در زبان فارسی، پهلوی و اوستایی به شرح زیر است:

• فروردین: فْرَوَهْر (پهلوی) و فْرَوَشی (اوستا)
• اردیبهشت: ارتَ-وَهیشتَ (پهلوی) و اَشا-وَهیشتَ (اوستا)
• خرداد: خردات (پهلوی) و هئورنات (اوستایی)
• تیر: تیشْتَر (پهلوی) و تیشْتْریه (اوستایی)
• آمرداد: اَمُردات (پهلوی) و اَمِرِتات (اوستایی)
• شهریور: شَتْریوَر (پهلوی) و خْشَتْرَ-وَئیریه (اوستایی)
• مهر: مهر-میتْرْ (پهلوی) و میثْرَ (اوستایی)
• آبان: آبان (پهلوی) و اَپَم (اوستایی)
• آذر: اتور (پهلوی) و آتر (اوستایی)
• دی: دئو (پهلوی) و دنوش (اوستایی)
• بهمن: وهومنه (اوستایی)
• اسفند: سپندارمذ (پهلوی) و سْپِنتَ آرمَئی‌تی (اوستایی)

حتما ببینید: گشتی در آتشکده آدریان تهران

(تقویم تماشاگه زمان در تهران که شما رابا تقویم ارامنه، تقویم عبری و زرتشتی آشنا می کند)

تقویم ژولینی

از قدیمی ترین تقویم های جهان است. این گاه شمار، با معیار هایی مثل ماه و خورشید، به تعیین روز و ماه و سال می پرداخت و اساس آن، گاه شما رومیان بود که به ده ها پیش از میلاد مسیح (ع) باز می گردد. ژولینی به  این خاطر نام گذاری شده  است که توسط سردار معروف، ژولیوس سراز معرفی شد. طبق این گاه شما، هر سال دارای سیصد و شصت و پنج روز و ۱۲ ماه است. بر اساس این گاه شمار، در هر چهل و هشت ماه یک بار، یک روز در ماه FEBRUARY به  آن اضافه می گردد.

تقویم عبری

گاه شمار یهودیان، از پر کاربرد ترین گاه شمار ها در میان یهودیان محسوب می شود. ترتیب ماه ها به این شرح است:

• ماه اول را نیسان یا NISAN می نامند
• ماه دوم را لیار یا LYAR می نامند.
• ماه سوم را سیوان یا SIVAN می گویند
• ماه چهارم را تاموز یا TAMMUZ می گویند
• ماه پنجم را آو یا AV می نامند.
• ماه ششم را الول یا ELUL می گویند
• ماه هفتم را تیشری یا TISHRI می گویند
• ماه هشتم را هشوان یا HESHVAN‌ می نامند
• ماه نهم را کیسلو یا KISLEV می گویند
• ماه دهم را تیوت یا TEVET می نامند
• ماه یازدهم را شوات یا SHEVAT‌ می گویند
• ماه دوازدهم را آدار یا ADAR می گویند.

این گاه شما را مختلط هم می نامند. تاریخش به حدود یک دهه پس از میلاد مسیح باز می گردد و در ابتدای ساخت، از گاه شمار ایرانیان و اعراب (قمری) در محاسبه ایام بهره برداری می کرد. هر ۳۶ تا ۴۸ ماه  یک بار، یک ماه به آن اضافه می شود و با این کار، تفاوت بین ماه های گاه شمار هجری قمری و هجری شمسی، جبران می شود.

احتمالا در دوستان یهودی خود، دیده اید که آن ها نیز مثل مسلمانان در سراسر جهان، از تقویم هجری قمری برای مشخص کردن تعطیلات مذهبی و ایام خاص و مراسم دینی استفاده  می کنند.

حتما بخوانید : نمایشگاه کتاب تهران ۹۸ : زمان ، تخفیفات ، ناشران و نقشه دسترسی

تقویم هجری قمری

گاه شمار هجری قمری، از زمان هجرت رسول گرامی اسلام، حضرت محمد بن عبدالله (ص) از مکه به مدینه، پایه گذاری شد و مسلمانان سراسر جهان از این گاه شمار، برای تعیین روز و ماه و سال و مشخص کردن ایام و اتفاقات مذهبی استفاده می کنند. یکی از پر کاربرد ترین گاه شمار های جهان، همین تقویم هجری قمری است که برای ما ایرانی ها نیز به اندازه تقویم هجری شمسی، کاربرد دارد و برای عده ای، حتی بیش تر از گاه شمار شمسی.

در این گاه شمار قمری، دوازده ماه و سیصد و پنجاه و چهار روز برای هر سال در نظر گرفته می شود. هجرت پیامبر مکرم اسلام (ص)، سال ششصد و بیست و دو میلادی بود. یعنی در سال ۱۳۹۸ هجری شمسی که مصادف با سال ۲۰۱۹ میلادی است، سال ۱۴۴۱ هجری قمری را در پیش داریم. تعطیلات مذهبی را می توان از طریق تبدیل کننده های هجری شمسی به هحری قمری و میلادی، انجام داد.

تقویم ایرانی

یکی از برترین گاه شمار های جهان با سایقه چند هزار ساله، تقویم ایرانی است. از جمله گاه شمار های ایرانی، تقویم جلالی است و به این دلیل، جلالی نامیده می شود که سال آغاز فرمانروایی ملک شاه بود. تاریخ این جلوس را تاریخ، سال  چهارصد و پنجاه و هشت هجری شمسی مصادف با نهم ماه مبارک رمضان سال چهار صد و هفتاد و یک هجری قمری و بیست و یک مارچ هزار و هفتاد و نه میلادی جولیانی اعلام می کند.

در تقویم ایرانی، روز اول سال به گونه ای محاسبه شده که اولین فصل سال که مصادف با نوروز است (بهار)، در نظر گرفته شده و هر سال، سیصد و شصت و پنج یا سیصد و شصت و شش روز باشد. نکته  ای که باید بدانید آن است که تقویم رسمی جمهوری اسلامی ایران، تقویم جلالی است. مرجع رسمی تعیین گاه شمار و روز های سال، مرکز تقویم موسسه ژئو فیزیک دانشگاه تهران است که اوقات شرعی تهران و مراکز استان ها را نیز مشخص می کند.

این مسئولیت از سال ۱۳۷۹ به این مرکز با تایید هیات وزیران داده شد.

گاه شمار بودایی ها

تقویم بودایی، یکی از کم کاربرد ترین گاه شمار ها در سطح جهان است. کاربرد آن بیش  تر در مناطقی در غرب آسیا به خصوص جنوب شرق است و هر جا بودایی وجود دارد، از این گاه شمار برای مشخص کردن زمان برگزاری مراسم و آیین های این مکتب، استفاده می شود. هندویان در هندوستان و مالزی و دیگر مناطق کره زمین، از این گاه شما بهره می برند.

روش کارکرد گاه شمار بودایی ها به این صورت است که آن ها از محاسبات نجومی برای مشخص  کردن روز و ماه و سال استفاده کرده و زمانی  که زمین دور خورشید می گردد، در محاسبات این تقویم منظور می شود. تلاشی برای همراهی با سال کبیسه ندارد و تقریبا هر صد سال، یک روز از گاه شمار خورشیدی فاصله پیدا می کند.

همان طور که گفتیم، گاه شمار بودایی ها به صورت رسمی در هیچ یک از کشورهای جهان که عضو سازمان ملل متحد هستند، استفاده نمی شود و بیش تر برای تعیین تاریخ مراسم و آیین های مذهبی کاربرد دارد. برای آشنایی کامل با آن باید با فرهنگ بودا و بعضا زبان هندوها آشنا باشید. وقتی از این تقویم استفاده کنید، متوجه خواهید شد که چرا  به تقویم جلالی ایرانی ها، دقیق ترین گاه شمار جهان می گویند.

تقویم هندوها

گاه شمار هندو ها، گاه شمار سه گانه است که کالی یوگا، ساکا سموت و ویکرم سموت نام دارد. ویکرم سموت در نپال در برخی از استان های سرزمین شگفتی ها (هندوستان) استفاده می شود و مشتریان زیادی در منطقه  بالی دارد. اساس محاسبات بر اساس مدار هایی که در منطقه البروج استفاده می شود، بوده و برای فهم آن باید کمی ستاره شناسی بدانید.

جزییات بیش تر فنی، از حوصله این بحث خارج است. اما بدانید که سابقه  استفاده از گاه شمار کالی یوگا، به بیش از پنج هزار سال پیش باز می گردد.

تقویم رسمی ژاپنی ها

امپراطوری ژاپن در کشور چشم بادامی ها، از جمله تاریخ سازان فرهنگ و هنر و تاریخ قاره کهن محسوب می شود. تقویم ژاپنی، از اواخر قرن نوزدهم میلادی، از متد سال شمسی تقویم گریگوری بهره  گرفته و و در نام گذاری دوره های گوناگون، پیرو روش چینی ها هستند. هر فرمانروایی، اغاز گر دوره جدید در این کشور است. بیش از هزار سال یعنی از سال هفتصد پس از میلاد تا سال هزار و هشتصد و هفتاد و سه میلادی، از این گاه شمار استفاده شده است. این گاه شما اکنون کاربرد زیادی در این کشور ندارد.

گاه شمار چینی ها

چین، غول اقتصاد و صنعت قاره  کهن و یکی از برترین قدرت های سیاسی جهان، در تنظیم تقویم هم تاریخ  ساز هزاره دوم میلادی هستند. سال چینی، بر اساس گاه شمار چینی تعیین شده و جشن ها و ایونت های بسیاری در آن برگزار می شود. دولت جمهوری خلق چین، از تقویم گریگوری استفاده می کند.

شروع سال چینی با موقعیت ماه  مشخص می شود. صحبت از تقویم گریگوری (GREGORIAN CALENDAR ) توسط POPE GREGORV XIII در قرن شانزدهم میلادی معرفی گردید. تقویم مسیحیان است و در کشور های بسیاری مورد استفاده عموم می باشد. پیش از این، غربی ها از گاه شمار ژولینی استفاده می کردند.

یک نکته درباره انواع تقویم ها باید بدانید !

یادتان باشد که این که در برخی گاه شمار ها، فلان حیوان ذکر می شود و بعضی معتقدند که سرنوشت خاصی منتظر آن ها خواهد بود، هیچ گاه در تاریخ گاه شماری ایرانیان، جایگاه نداشته و ساخته و پرداخته عصر مغولان و ایلخانیان است. مثل گاه شماری ۱۲حیوانی که شمارش آن بر اساس شیوه شمسی بود و در کتاب جهانگشای جوینی یا جامع التواریخ هم رد پای چنین گاه شماری دیده می شود.

این که عده ای، ۱۳ را نحس می دانند نیز هیچ جایگاهی در گاه شماری جلالی ندارد. پس، اعتقاد خاص به عدد و تناسب حیوان با ماه، مبنای علمی در گاه شماری ایرانیان نداشته و ندارد و ارزش و جایگاه خاصی روزهای یک ماه  با هم ندارند. مگر این که رویداد خاصی اتفاق افتاده باشد که برای عده ای، آن روز و شب آن ماه، جایگاه ویژه داشته باشد. مثل شب عاشورا و شب چله.

همراه گرامی

اگر شما هم نظر و دیدگاهی درباره تقویم هایی که در این گفتار عصر شهروند ارائه شد دارید و جزییات تکمیلی درباره  انواع و اقسام تقویم ها و کاربرد آن ها می دانید، موارد را از طریق بخش  کامنت در اختیار مخاطبان ما قرار دهید. برای مطالعه تکمیلی درباره انواع تقویم ، بهتر است به سایت کتابخانه ملی یا سایت مرکز ژئوفیزیک دانشگاه تهران رفته و از کارشناسان این دو مرکز رسمی کشور، کتاب ها و منابع علمی و دقیق را دریافت و اطلاعات خود را در این حوزه افزایش دهید.