داستان وایت لیست : لیست سفید فیلترینگ در ایران

در لیست سیاه که امروزه جریان دارد، همه سایت ها باز است جز مواردی که توسط کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه طبق قانون جرایم رایانه ای کشور و هدایت  مرکز ملی فضای مجازی، زیر نظر دادستان کل کشور تعیین شده است. لیست سفید در واقع لیست امنیت سایبری است که به دستگاه های دولتی و غیر دولتی  که از قبل تعیین شده اند و تایید شده اند، اجازه دسترسی به آی پی و سایت های خاص را فراهم می کند. هر چیزی که در این لیست نباشد،‌ دسترسی عمومی به آن وجود نخواهد داشت.

در لیست سفید فیلترینگ که تاکید آن بر گسترش شبکه ملی اطلاعات در ایران و اینترنت پاک بوده و ۲ نامه آبان و آٖذر ۹۸ رئیس سازمان فناوری اطلاعات ایران به دستگاه های اجرایی و فعالان کسب و کارهای اینترنتی، شایعات قطع اینترنت در ایران در آینده نزدیک را تقویت کرده است، مدل چین و کره شمالی را ذهنیت سازی می‌کند. اگر چه مسئولان کشور بارها این موضوع را تکذیب کرده اند. اما بسترسازی سخت افزاری و نرم افزاری و قطع ۱۶۱ ساعته اینترنت در هفته آخر آبان ۹۸، مصداق هایی است که گمانه زنی های یک انقلاب اینترنتی در ایران در سال آخر سده سیزدهم هجری شمسی را تقویت می کند.

این گفتار، مروری دارد بر داستان هایی درباره لیست سفید فیلترینگ.

با ما همراه باشید.

وایت لیست : اسم رمز قطع اینترنت جهانی در ایران؟

قطعی بیش  از ۱۶۰ ساعته اینترنت در ایران که در ۲۰ سال اخیر بی سابقه بود و بازتاب جهانی پیدا کرد، زمزمه های کاهش سطح دسترسی مردم به اینترنت را در ماه های آینده، تقویت کرده است. اگر چه مسئولان آی تی کشورمان، شایعات مربوط به قطع اینترنت جهانی و جایگزینی  آن با اینترنت داخلی را مردود دانسته اند، اما ۲  نامه آبان ماه و آذر ماه ۹۸، در کنار نامه هایی که در زمستان ۹۷ درباره محدود سازی شبکه های اجتماعی خارجی رد و بدل شد، کلکسیون گزینه ها برای احتمال قریب الوقوع فیلترینگ گسترده تر و هوشمند تر در ایران را تکمیل می کند.

اینترنت پاک، فیلترینگ هوشمند،‌ لیست سفید فیلترینگ،‌ وایت لیست اینترنت ایران همه کلید واژه هایی است که این روزها به محفل داغ توییتر بازها و فعالان شبکه های اجتماعی در فضای جامعه اطلاعاتی کشور تبدیل شده است. عضو هیات  مدیره انجمن صنفی کسب و کار های اینترنتی معتقد بود که برای ایجاد WHITE LIST بایستی اطلاعاتی که سازمان فناوری اطلاعات ایران از دستگاه های اجرایی خواسته، جمع آوری شود تا بستر اینترنت پاک فراهم شود.

بعضی  از کارشناسان آی سی تی کشورمان بر این عقیده هستند که مضمون نامه هایی که در  ادامه این گفتار به مرور آن ها خواهیم پرداخت، هشداری جدی درباره عزم دولت و دستگاه های اطلاعاتی مبنی بر قطع اینترنت جهانی در آینده نزدیک است. داستان WHITE LIST‌ یا لیست سفید فیلترینگ، در واقع اشاره به این موضوع دارد که همه پرتال ها به جز مواردی که استثنا شده اند،‌ در صورت لزوم،‌ بسته خواهد شد.

در وضعیت فعلی در ایران، با مفهومی به نام لیست سیاه (BLACK LIST) مواجه هستیم. در لیست سیاه فیلترینگ در ایران، سایت هایی مانند بسیاری از شبکه های اجتماعی نظیر توییتر، فیسبوک و یوتیوب، فیلتر است و کاربر ایرانی اجازه ورود به این سایت ها را ندارد. هم  چنین سایت های غیر اخلاقی و مغایر با شئونات و قوانین کشور نیز مثل برخی از درگاه های خبری، در فهرست فیلترینگ ایران قرار دارند.

در لیست سیاه فیلترینگ در ایران، همه  سایت ها باز است مثل موتورهای جست و جو و میلیون ها سایت دیگر که دسترسی آزادانه به آن ها وجود دارد و تنها برخی از سایت ها که کمیته فیلترینگ تشخیص می دهد، فیلتر می شود. در لیست سفید فیلترینگ، همه سایت ها مسدود می شود به جز سایت هایی که برگزیده و منتخب و مورد نیاز سازمان ها و دستگاه های اجرایی و مورد تایید مقامات مسئول است.

در قطعی سراسری اینترنت در ایران،‌ به جز موتورهای جست و جو و شبکه های خبری و نرم افزار های پیام رسان داخلی، همه سایت های خبری و موتور های جست و جوی بین المللی و نرم افزارهای پیام رسان خارجی که سرور آن ها خارج از کشور بود، مسدود شد و امکان دسترسی به آن وجود نداشت.

اگر اجرای سیاست لیست سفید فیلترینگ قصد دارد تا وضعیتی شبیه قطع سراسری بی سابقه اینترنت در کشور را ایجاد کند، حتما روش غیر  علمی و تکنیکال خواهد بود و تاثیرات منفی آن بر اقتصاد و فرهنگ و کسب و کار استارت آپ ها و تبادلات اطلاعات مردم، بیش از مزیت های آن خواهد بود که البته در دنیا نیز مرسوم نیست.

عضو هیات مدیره انجمن صنفی کسب و کارهای اینترنتی قبلا گفته بود که در دنیا، روش بلک لیست مرسوم  است نه وایت لیست. البته سیستم وایت لیست در کره شمالی و چین که سردمداران نقض آزادی بیان و اعمال سیاست های کمونیستی و محدود در جریان آزاد اطلاعات و ارتباطات هستند، در حال انجام است که به دنبال اینترنت پاک یا اینترنتی ملی مخصوص به خود هستند.

داستان اطلاعات خواسته شده چه بود؟ داستان مربوط به ۲ نامه بود.

حتما بخوانید : تشویش اذهان عمومی چیست ؟

داستان ۲ نامه و تراژدی لیست سفید فیلترینگ در ایران

نامه اول، چند روز پس از قطع سراسری اینترنت در ایران در پی آشوب ها و اعتراض های صورت گرفته به افزایش ناگهانی بنزین صادر شد و از سازمان فناوری اطلاعات وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات به کلیه دستگاه های اجرایی ارسال شد و مهر آنی آنی بر آن حک شد.

این نامه که بعضی آن را دستور اماده سازی فیلترینگ هوشمند و تشکیل وایت لیست فیلترینگ لقب دادند، ۲۹ آبان ماه سال ۱۳۹۸ بدون پیوست، به کلیه دستگاه های اجرایی در ۳۱ استان کشور ارسال شد. در نامه آمده بود که این نامه «بسیار حائز اهمیت» است و دارنده اش باید در اسرع وقت، نسبت به اجرای مفادی که در نامه الزام آور خوانده شده بود اقدام کند.

در متن نامه آمده است که به توجه به این که نیاز به پایدار سازی ارائه خدمات دولت در بستر الکترونیکی وجود دارد و ارتباطات شبکه ملی اطلاعات به منظور دسترسی شهروندان به خدمات دستگاه ها و کسب و کارها، مهیا و برقرار می باشد، به منظور بررسی وضعیت دسترسی شهروندان به شبکه ملی اطلاعات و خدمات دستگاه ها و مشکلات احتمالی، ۲ درخواست مطرح شده  است:

• معرفی نماینده تام الاختیار فنی و اطلاعاتی سامانه از قبیل مسئول وب سایت،‌ ای میل ها و سامانه های عملیات بر خط
• اعلام وابستگی به خدمات خارجی مطابق جدولی که پیوست نامه بالا آمده است و نسخه اکسل آن در سایت سازمان فناوری اطلاعات ایران در دسترس دستگاه های اجرایی می باشد.

از مخاطب نامه  خواسته شده تا اطلاعات تکمیل شده به مرکز رصد و پایش شبکه ملی اطلاعات (معاونت توسعه و مدیریت شبکه ملی اطلاعات) ارسال شود. پست الکترونیک مرکز رصد و پایش شبکه ملی اطلاعات برای پاسخ گویی به سوالات و ابهامات شهروندان در نشانی: NIN@ITO.GOV.IR قرار دارد. به دریافت کننده نامه تنها ۴۸ ساعت  فرصت داده شده بود تا اطلاعات درخواست شده را تکمیل و ارسال کند.

احتمالا هم اکنون صدها فایل اکسل شامل معرفی نماینده تام الاختیار فنی دستگاه ها و هم چنین جزییات وضعیت سامانه های دستگاهی به سازمان فناوری اطلاعات ایران ارسال شده است. در لیستی که سازمان فناوری اطلاعات ایران وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات در اواخر آبان ماه پر حادثه ایران به دستگاه های اجرایی ارسال کرده بود ، ذکر شده بود که وضعیت وابستگی به سرویس های خارج از کشور ذکر شود تا این سازمان به بررسی راهکارهایی  برای جایگزین کردن سرویس های داخلی با سرویس های خارج از کشور  مورد نیاز سازمان های دولتی در بلند مدت اقدام کند.

این نامه توسط امیر ناظمی، رئیس سازمان فناوری اطلاعات ایران به دکتر فیروزآبادی، دبیر شورای عالی و رئیس مرکز ملی فضای مجازی، مهندس آذری جهرمی، ‌وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات و مهندس جواهری، رئیس مرکز افتای ریاست جمهوری ارسال شده بود.

نامه دوم  که تاریخش مربوط به سوم آذر ماه سال نود و هشت است و دوباره، غوغایی در فضای جامعه اطلاعاتی ایران به پا کرده و شایعات درباره قطعی اینترنت مثل روزهای پایانی آبان نود و هشت را در پی تراژدی بنزین ۳۰۰۰ تومانی تقویت کرده است، مربوط به سازمان فناوری اطلاعات ایران است.

مهندس امیر ناظمی، در نامه مورخ سوم  اذر ماه ۱۳۹۸ از طرف سازمان فناوری اطلاعات وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، از مدعوین خود که شخصیت های حقیقی و حقوقی فعال در عرصه کسب و کار های اینترنتی بودند خواسته بود که در جلسه ای در پنجم آذر ماه سال ۱۳۹۸ شرکت کنند. این جلسه در طبقه ششم ساختمان مرکزی سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات تشکیل شد و موضوعش: بررسی پیامدهای قطع اینترنت بر کسب وکارها و  چگونگی کاهش تاثیرات منفی آن بود.

۲ دی ماه ۹۷ بود که نامه ای مبنی بر محدودسازی برای اینستاگرام منتشر شد و به دارندگان پروانه FWA, SERVCO.  MVNO.  FWA  و FCP  گفته بود که به منظور صیانت از فرهنگی اسلامی-ایرانی . حفاظت از حریم خانواده ها و حمایت از محتوای داخلی، مقتضی است با قید فوریت، ترتیبی اتخاذ کنند که بسته  ها و طرح های فروش اینترنت، بدون امکان اتصال و استفاده از شبکه اجتماعی اینستاگرام تهیه شود و در لیست فروش آن شرکت قرار بگیرد. حسین فلاح جوشقانی، امضا کننده این نامه عجیب وغریب بود.

در دی  ماه سال ۹۷، سخنگوی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات در پی انتشار این نامه اعلام  کرد که این نامه، ربطی به فیلترینگ اینستاگرام ندارد.  این نامه سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادویی خطاب به شرکت مخابرات ایران و دارندگان پروانه های فوق الذکر ارسال شده بود. نامه ای که شایعات درباره فیلترینگ اینستاگرام را تقویت کرد. دکتر فیروزآبادی قبلا گفته بود که اینستاگرام باید در ایران، یک مسئول پاسخگو داشته باشد.

تلگرام چنین مسئول پاسخگویی را در ایران معرفی نکرد و حاضر به انتقال سرورها به ایران نشد که در نهایت در دام فیلترینگ ایران گرفتار شد و اکنون میلیون ها هموطن برای دسترسی به این نرم  افزار پیام رسان، از ضد فیلتر استفاده می کنند.

حتما بخوانید : فهرست شهرداران تهران پس از انقلاب اسلامی: از کرباسچی تا حناچی

واکنش رئیس سازمان فناوری اطلاعات به ۲ نامه مهم

۲ نامه ای که آبان و آذر ماه سال نود و هشت فضای جامعه اطلاعاتی  کشور را تحت الشعاع قرار داد، پس لرزه هایی داشت که تا به امروز هم ادامه داشته و کاربران و کارشناسان آی تی کشورمان را به نسبت به بستر سازی آرام دولت برای استقرار اینترنت ملی یا اینترنت پاک یا نیل به آرمان لیست سفید فیلترینگ، متقاعده  کرده است. اگر چه مهندس ناظمی  در گفتگو با خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران، این موضوع را رد کرده بود.

واکنش امیر ناظمی به لیست سفید فیلترینگ در ایران

«نامه‌ به سازمان‌های دولتی برای معرفی یک نماینده و تهیه یک لیست از سرویس‌هایی که به خدمات خارجی وابسته‌اند، روز چهارشنبه ۲۹ آبان به آنها ارسال شده است؛ یعنی روزی که اینترنت کشور قطع بود. این نامه‌ هم بعد از تماس کاربری با من که از قطع خدمات بیمارستانی به دلیل قطع اینترنت حکایت داشت، تنظیم و به آنها ارسال شد.» ناظمی می‌گوید که وقتی این پیام را از سمت کاربر یاد شده دریافت کرده، متوجه شده که قطعی اینترنت می‌تواند از سمت برخی سازمان‌ها به بهانه‌ای تبدیل شود که از ارائه سرویس به شهروندان سر باز بزنند. وی توضیح می‌دهد: «این نامه در زمان قطع اینترنت و به این علت به سازمان‌ها ارسال شد تا بدانیم ارائه کدام یک از خدمات داخلی به سرویس خارجی وابسته است که مشکل را حل و امکان ارائه سرویس را به شهروندان در آن زمان فراهم کنیم. در واقع می‌خواستیم با این کار مشکلات مردم را در زمان قطع اینترنت کمتر کنیم.» ناظمی همین‌طور نیت نامه ارسالی دوم به مدیران کسب‌وکارها را احصای میزان زیان وارد شده به آنها عنوان کرده است.

کره شمالی می شویم یا چین : مساله  این است؟

داستان قطع سراسری اینترنت در ایران و میلیون ها دلار صدمه به اقتصاد نحیف ایران در روزگار تحریم و تورم ۴۰  درصدی و بودجه ای با کسری صدها هزار میلیارد تومانی در سال ۱۳۹۹، از شرایط بد خبر می دهد. شرایطی که هر  ماهش بهتر از ماه قبل نیست.

انتشار ۲ نامه درباره فراخوانی از دستگاه های اجرایی به منظور معرفی نماینده تام الاختیار و اعلام وابستگی به خدمات خارجی و دعوت از فعالان اینترنتی کشور به طبقه شش ساختمان وزارت ارتباطات در خیابان دکتر شریعتی تهران درباره تبعات قطع دسترسی ایرانیان به شبکه جهانی اینترنت، گمانه زنی ها درباره قطع اینترنت جهانی در کشور مثل اتفاقی که خیلی شیک و دقیق در هفته پایانی آبان ماه ۹۸ رخ داد را تقویت می کند.

اکنون هم به کلید واژه هایی چون لیست سفید فیلترینگ رسیدیم  که گویا تلاش دارد تا همین دسترسی محدود و نصف و نیمه ایرانیان به اینترنت جهانی را که به روز ضد فیلتر و VPN میسر شده است، محدود کرده و کسب و کارهای اینترنتی و بیش از ۵۰  میلیون کاربر اینترنت در ایران را به سمت و سویی هدایت کند که مسئولان می خواهند. مسئولانی که از جیب ملت و مالیات ملت و بودجه عمومی ارتزاق می‌کنند و نگرانی بابت حقوق ماهانه ندارند و قطعی یا عدم قطعی اینترنت جهانی، تاثیری در زندگی آن ها به صورت مستقیم ندارد.

اما هستند افرادی که استقرار اینترنت پاک بدون توجه کردن به نیازهای ملی و ضروری ایرانیان و استارت آپ و کارآفرینان دیجیتال، می تواند آن  ها را تا حد فقر، پیش برده و خسارت های وحشتناکی به اقتصاد و اعتماد ملی ایرانیان وارد کند. لیست سفید فیلترینگ اگر چه تا به امروز تکذیب شده است، اما احتمالا ما را به سمت افق های کره شمالی یا چین رهنمون می کند و مضراتش، بیش از فوایدش خواهد بود.

ما عذرخواهی های وزیر  جوان آی سی تی کشورمان را از سال ۱۳۹۶ تا ۱۳۹۸ به  جهت قطع اینترنت و ایجاد محدودیت های برای استارت آپ ها فراموش نکردیم.

اینترنت مدام قطع می شود، سرعتش کاهش می یابد. فیلتر می شود و وزیر جوان که دنبال حق الناس است، مدام عذرخواهی می کند. وزیر جوان را باید سخنگوی عذرخواهی دولت تدبیر دانست که سعی کرده تا در اینستاگرامش، چهره ای همراه با مردم و استارت آپ ها و نسل جوان نشان دهد و با اتفاق هفته پایانی آبان، کمی ورق برگشت.

به  نظر می رسد چه لیست سفید فیلترینگ در ایران اجرا شود چه لیست سیاه فیلترینگ، باید مصالح ملی در افق بلند مدت مورد توجه تبیین کارشناسی دقیق  و غیر متعصبانه و احساسی قرار بگیرد تا شاهد سعی و خطاهای دهه شصتی در اقتصاد و سیاست و مدیریت فرهنگ کشور نباشیم که این روزها کوچک ترین اشتباه، خسارت های غیر قابل جبرانی به اعتماد ملی و ارزش های اسلامی- ایرانی وارد می کند.

دولت و مجلس و مسئولان نباید ملت و کشور را گروگان بی تدبیری یا بد تدبیری کنند. ما مجبوریم در فضای آزاد اطلاعات و تعامل گسترده با شبکه جهانی اینترنت با رعایت مصالح ملی و تاکید بر ارزش های خود، گام برداشته و از این ظرفیت فوق العاده برای کارآفرینی، تقویت دولت الکترونیک، معرفی بهتر ایران به جهان و ارتقا فرهنگ ملی و دانش عمومی استفاده کنیم تا بازدهی ما از فضای مجازی در بعد اقتصادی، در قد و قواره های سوئد، کره جنوبی و کانادا باشد.