مسئله تخریب کوهستان‌های مجاور تهران که به شکل کوه‌خواری‌هایی به اسم گردشگری و توسعه اما به کام رانت‌خواران انجام شده، به گونه‌ای است که ما برای تأمین آب شرب شهروندان، حفظ میراث طبیعی، تاریخی و هویتی و همچنین صیانت و ماندگاری از فضاهای سبز شهری و تنوع زیستی چاره‌ای جز جراحی‌های بزرگ نداریم تا بتوانیم ضمن کنترل وضعیت، به تثبیت حداقل‌های موجود بپردازیم.
متاسفانه طی ۵۰ سال گذشته بیش از ۱۲۶ هکتار از اراضی بالای ۱۸۰۰ متر در محدوده توچال به بافت شهری تغییر یافته‌اند. هنوز لکه‌های معدنی در این محدوده قابلیت فعال شدن دارند و اندک بافت روستایی ارزشمند به شدت در معرض شهری‌سازی قرار دارد. این در حالی است که توچال اهمیت زیادی در حفظ تنوع‌زیستی تهران دارد و به مثابه بانک ژن یا ذخیره بذری برای گیاهان بومی شهر است به گونه‌ای که ۴۵۰گونه گیاهی در این رشته‌کوه می‌روید، ۲۱۲گونه آن در ارتفاعات بالای ۳هزار متر بوده که از میان آنها ۱۱۳ گونه انحصاری محیط‌های کوهستانی است و ۳گونه صرفا در ارتفاعات توچال حضور دارد.
از نظر جلوگیری از پیشروی ساخت‌وساز غیرمجاز و افزایش سرانه فضای سبز نیز سرمایه‌گذاری هنگفتی در این منطقه انجام شده است به گونه‌ای که اقدامات ایجاد شده برای ایجاد کمربند سبز در دامنه‌های جنوبی توچال از سال ۱۳۷۰ تا ۱۳۹۸ بالغ بر ۱۵۰۲۳ هکتار جنگل‌کاری انجام شده که مجموع هزینه آن از سال ۱۳۷۴ تا ۱۳۹۸ به قیمت ثابت سال ۱۳۹۸ معادل ۲۹۵ میلیارد تومان بوده است. در واقع، شهر تهران برای برای مقابله با کوهخواری و توسعه فضای سبز سرمایه‌گذاری زیادی کرده و لازم است توجه ویژه‌ای به حفظ و نگهداری این دارایی مهم شود. نکته دیگر در مورد اهمیت مناطق کوهستانی حریم تهران این است که دماوند، رشته‌کوه توچال و مجموعه کوه‌های بالادست سدهای پنجگانه بیش از ۷۰ درصد آب شرب تهران را تامین می‌کنند و همین مسئله، حفاظت از کوهستان‌ها و محیط زیست حوزه‌های آبخیز برای حفظ کیفیت آب شرب به ویژه برای تهران را ضروری می‌سازد.
همچنین پارک‌های جنگلی و کوه‌های واقع در حریم تهران با تهدیدات جدی روبه‌رو هستند که حریق یکی از مهمترین آنهاست. براساس آمار دریافتی از سازمان آتش‌نشانی ۱۲۷ حریق در سال‌های ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۸ در منطقه کوهستانی اطفا شده است. بیش از ۳۰ حریق نیز در کوه‌های اطراف تهران در شش ماهه اول امسال رخ داده که در برخی از موارد، امکان خاموش کردن این حریق‌ها ممکن نشده است. به همین خاطر، تاکید شورای شهر، تجهیز آتش‌نشانی به امکانات اطفا در ارتفاعات و همکاری و استفاده از ظرفیت وزارت دفاع برای استفاده از هلیکوپتر جهت خاموش کردن آتش‌سوزی‌ها است.
با تکیه بر موارد یاد شده، تهران برای زیست‌پذیر بودن متکی بر کوهستان‌های مجاور خود است اما همین کوهستان‌ها آسیب‌پذیر در برابر تغییر اقلیم و الگوی رفتاری سازمان‌ها و دستگاه‌ها و همچنین شهروندان در عرصه مصرف، گردشگری و اقتصاد ناسالم ساخت‌وساز هستند. در پاسخ به معضلات فوق‌الذکر به طور معمول بسته‌ای از سیاست‌ها و راهکارهای فنی – محیط زیستی ارائه می‌شود که شورای شهر در خرداد ماه امسال، با تصویب طرح الزام شهرداری تهران به پیگیری ثبت ملی میراث طبیعی توچال گامی کوچک اما مهم را در این عرصه برداشت. اما از منظر راهبردی، سازوکارهای فعلی در مدیریت محیط زیست مناطق کوهستانی پایتخت هنوز به انسجام، یکپارچگی و بازدارندگی قانونی کافی دست نیافته است. یکی از زمینه‌های آسیب پذیری، نبود آمار واقعی و کافی از میزان استفاده گردشگران از پهنه‌های تفرجی توچال است و عملا چشم‌انداز روشنی برای تعیین آستانه تحمل عرصه‌های کوهستانی وجود ندارد. از سوی دیگر، فقدان برنامه مشترک مدیریت کوهستان توچال به شدت محسوس است. اینک زمان آن است شهرداری تهران اقدام اساسی جهت ایجاد یک ساختار هماهنگ‌کننده را در دستورکار قرار دهد و با بهره‌گیری از ظرفیت‌های سمن‌ها برنامه‌ای اولویت محور با رویکرد اکولوژیکی را تهیه و به اجرا درآورد.
متاسفانه یکی از خلاهای مهم محیط زیستی در کشور فقدان گزارش‌های ملی در مورد کوه‌های مهم است. به همین خاطر، کمیته محیط زیست شورای شهر درصدد تهیه این گزارش در مورد رشته‌کوه توچال به عنوان محیط کوهستانی مشرف به تهران است. نکته‌ای که در آخر باید متذکر شد این است که هیچ اطلاعاتی درباره محیط زیست کوهستان‌ها نباید محرمانه تلقی شود. رشد فناوری‌های ارتباطاتی در دنیای کنونی به شکلی است که امکان مخفی کردن هیچ چیزی وجود ندارد. اگر ما در مورد میزان حریق‌ها در کوهستان‌ها، وسعت تخریب جنگل‌ها و مراتع صادقانه صحبت نکنیم، بالاخره این موضوع افشا خواهد شد. باید با مردم صادق بود و صریح با آنها صحبت کرد. در قبال این صداقت و صراحت است که همکاری و مشارکت شهروندان در حفاظت از کوهستان را خواهیم داشت.منبع
