مدیریت شهری تهران ، در ادوار مختلف رویکردهای متفاوتی را برای توسعه شهر تهران و ارتقاء و بهبود شاخص های کیفیت زندگی شهروندان و زندگی شهری ، دنبال نموده است.
سوال این است که چه رویکردهایی می توانند به افزایش کارآمدی و اثربخشی برنامه ریزی های کلان در جهت ارتقاء و بهبود شاخص های کیفیت زندگی در مناطق و محلات شهر تهران ، کمک کنند؟
پاسخ به این سوال ، سهل و ممتنع است. از این جهت که نمی توان با قطعیت گفت که لزوما باید از یک روش
یا رویکرد استفاده نمود و در عین حال ، نباید فراموش کرد که درس های گذشته و تجارب مربوط به اجرای رویکردهای مختلف ، پیش روی ماست و می توان از طریق تحلیل آن ها و قضاوت درباره میزان کارایی و اثربخشی که به همراه داشته اند ، در مورد رویکردهای مناسب و ممکن به جمع بندی رسید.
بررسی تجارب نشان می دهد که رویکردهای رایج مدیریت شهری تهران در زمینه مدیریت و برنامه ریزی کلان فرهنگی اجتماعی ، شامل سه دسته می باشد:
۱٫ برنامه ریزی با تمرکز بر تکالیف مندرج در اسناد فرادستی و بصورت متمرکز توسط واحدهای ستادی شهرداری تهران
۲٫ برنامه ریزی از طریق نظام کارشناسی و اجرایی مناطق و نواحی شهرداری تهران
۳٫ برنامه ریزی از طریق مشارکت جامعه محور و همیاری های محلی
می توان گفت که اکنون ، هر سه رویکرد در مدیریت شهری تهران ، رایج بوده و به کار گرفته می شود که البته سهم هر یک از این رویکردها در نظام مدیریت و برنامه ریزی شهرداری تهران ، متفاوت است.
به عنوان مثال ، هرچند رویکرد سوم ، رو به رشد و گسترش است ، اما همچنان رویکردهای اول و دوم ، از وزن بیشتری در نظام تصمیم گیری و کارشناسی مدیریت شهری برخوردار هستند. این دو رویکرد ،
اگر چه کوشش می کنند تا نیازهای محلی را نیز لحاظ نمایند ، ولی در نهایت ، رویکردی تمرکزگرا هستند.
این در حالی است که اگرچه جمعیت شهر تهران ، در جغرافیای مشترکی به نام تهران زندگی می کنند ،
اما واقع بینانه این است که بگوییم ، شهر تهران ، به اندازه ای رشد و توسعه پیدا کرده است که هر یک از مناطق، نواحی و محلات آن ، از نظر فرهنگی و اجتماعی دارای مسائل متفاوتی هستند.
بنابراین ، رویکرد کارآمد و اثربخش در سیاستگذاری ، مدیریت و برنامه ریزی کلان امور فرهنگی و اجتماعی شهر تهران، تنها این نیست که مبتنی بر نیازها و اقتضائات مناطق، نواحی و محلات باشد ، بلکه علاوه بر توجه به اسناد فرادستی و نیازهای شهروندان، باید مبتنی بر آمایش سرزمین نیز باشد.
چرا آمایش سرزمین ؟
برای پاسخ ، باید به چند پیش فرض توجه کنیم:
– می دانیم که هر یک از مناطق، نواحی و محلات، علاوه بر مشابهت های کلان با دیگر نقاط
شهر تهران، دارای برخی مسائل متفاوت و مختص به خود در امور فرهنگی و اجتماعی هستند.
– ما می دانیم که منابع موجود، امکان پرداختن همزمان، کافی و فراگیر به تمامی مسائل و دغدغه های کلان امور فرهنگی و اجتماعی را ندارد.
راه حل چیست؟
برای دست یافتن به رویکردی که به دو پیش فرض بالا توجه داشته باشد، بهتر است ویژگی هایی لحاظ شود:
– مبتنی بر توجه همزمان به منابع مالی ، نیروی انسانی ، موقعیت مکانی ، نیمرخ محلی ،
نیازهای شهروندان و اولویت های کلان باشد.
وقتی به ویژگی های فوق با دقت توجه کنیم ، خواهیم دید که مختصات، رویکردی است که علاوه بر غیرمتمرکز بودن ، فراتر از شناسایی نیازهای محلی است، لذا این رویکرد همان آمایش سرزمین در حوزه امور فرهنگی و اجتماعی است.
در این رویکرد ، ما بتدریج نقشه راهی خواهیم داشت که مطابق آن ، هر منطقه ، ناحیه و محله ،
برنامه مختص به خود را در حوزه امور فرهنگی و اجتماعی خواهد داشت که این برنامه از طریق رویکرد آمایش سرزمین ، حاصل شده است و در قالب آن ، مختصات دقیقی از مهم ترین شاخص های محلی ،
احصاء شده است.
مزیت مهم این رویکرد در آن است که طراحی سیاست ها و برنامه های کلان را دقیق تر می کند
و موجب می شود که در پایان ، هر برنامه ای ، نه صرفا بر اساس اجرای آن ، بلکه در مقایسه با
شاخص های محلی ، ارزیابی شود.
“گفتگوهای اجتماع محور ” که ما به اختصار آن را « گام » نامیدیم ، رویکرد آمایش سرزمین را به عنوان هدف اصلی دنبال می کند.
ما در قالب این برنامه ، از طریق نشست های گفتگو- محور با اعضای شورای فرهنگی هنری اجتماعی ورزشی منطقه
به مختصات آمایش سرزمین در حوزه امور فرهنگی و اجتماعی هر منطقه ، دست پیدا می کنیم.
در این بین ، آنچه اهمیت دارد این است که ما از طریق گفتگو و مفاهمه با شوراهای فرهنگی، هنری، اجتماعی و ورزشی مناطق ، بتوانیم به یک
چرخش تحولی در نظام برنامه ، بودجه و تخصیص منابع در حوزه امور فرهنگی و اجتماعی
مدیریت شهری تهران ، دست پیدا کنیم.
بطوری که بدانیم شاخص هدف یک اولویت در یک منطقه و محله چیست و چگونه باید به آن دست پیدا کنیم و برای پیاده سازی یک سیاست یا برنامه ، به چه منابعی نیاز داریم و چگونه می توانیم این منابع را تامین کرده و تخصیص بدهیم.
بنابراین ، برنامه « گام » ، یکی از اضلاع چرخش های تحولی است که کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای اسلامی شهر تهران برای ارتقاء کارآمدی و اثربخشی در سیاستگذاری و مدیریت کلان امور فرهنگی و اجتماعی شهر تهران مدنظر دارد.منبع
*رئیس کمیسیون فرهنگی اجتماعی شورای اسلامی شهر تهران*
