قرار رد دعوی چیست؟

قرار رد دعوی از طرف مراجع قضایی ذیصلاح و قاضی بعد از اینکه تمام تحقیقات و مدارک پیوست آن تهیه گردید صادر می شود. خود مفهوم و واژه قرار به انواع و اقسام مختلفی طبقه بندی میشود که هر کدام تعاریف خاص خود را دارند برای همین قبل از اینکه به تعریف قرار رد دعوی برسیم، انواع قرار را شرح می دهیم و موارد قانونی مربوط به آن را بیان خواهیم کرد.

قرار چیست؟

تعریف قانونی باید از نص صریح قانون برداشته شود برای همین در نص صریح قانون و در ماده ۲۹۹ قانون آیین دادرسی مدنی تعریفی که برای قرار ذکر شده است، به شرح ذیل است:

دادگاه در خصوص ماهیت دعوا و قاطع آن می تواند نظر جزئی و یا کلی صادر کند در صورتی که دادگاه در مورد ماهیت دعوا و یا قاطع آن رای جزئی و یا کلی صادر کند این رای را حکم می گویند و اگر غیر از این باشد در این صورت در اصطلاح حقوقی به آن قرار گفته می شود. در تعریف بالا دو تا اصطلاح وجود دارد که لازم است در مورد آنها توضیح بدهیم تا خواننده فهم و درک درستی از تعریف این موضوع داشته باشد.

حتما بخوانید : تبدیل شماره کارت به شماره شبا و شماره حساب در همه بانک‌ها

ماهیت دعوی به چیست؟

در جریان رسیدگی به یک دعوی حقوقی برای اثبات درخواست مدعی باید همه جوانب و شواهد و مسائلی که به آن مرتبط است مورد بررسی و تامل قرار بگیرد. این شواهد و مسائل مرتبط به موضوع مورد بررسی را ماهیت دعوی می گویند که در واقع بدون بررسی آنها صدور رای امکان پذیر نخواهد بود.

رای قاطع چیست؟

هر پرونده قضایی که وارد یک شعبه دادرسی می شود، بعد از بررسی های انجام شده در ابتدا مشمول رای قاطع خواهد بود، این یعنی می تواند قابل اعتراض باشد و یا اینکه نباشد و رای قاطع فقط باعث می شود، پرونده تعیین تکلیف شده و از بین پرونده های قابل بررسی خارج شود.

تقاوت رای قاطع با رای قطعی

رای قاطع همانطور که گفتیم رایی است که می تواند قابل تجدید نظر باشد و یا نباشد اما رای قطعی به رایی گفته می شود که قابل اعتراض نبوده و لازم اجرا است، چون ممکن است، زمان اعتراض آن گذشته باشد و یا اینکه بعد از اعتراض نهایی صادر شده باشد.

در واقع در تفاسیر حقوقی اگر دادگاهی رای در مورد ماهیت دعوا یا قاطع دعوا صادر کند، این رای حکم نامیده شده اما اگر تصمیم دادگاه فقط در خصوص ماهیت دعوا و یا قاطع دعوا و یا هیچ کدام باشد در این صورت رای را قرار می گویند. البته برای اینکه تفاوت این دو اصطلاح حقوقی به روشنی مشخص شود و شبه ای وجود نداشته باشد وکلا باید به قانون و مقررات مربوط به آن توجه کنند. یکی دیگر از مواردی که می توان بر اساس آن تفاوت این دو مقوله را در قوانین مدنی متوجه شد، توجه به شخص صادر کننده رای است اگر صدور رای توسط قاضی صورت گیرد رای قطعا حکم است اما اگر قاضی این کار را انجام نداده و مدیر دفتر دادگاه اقدام به صادر کردن رای نماید در این صورت قرار نامیده می شود.

انواع قرار چیست؟

در قانون مدنی قرار به انواع و اقسام مختلفی طبقه بندی شده است که در ذیل به برخی از آنها اشاره می کنیم:

حتما بخوانید : تشویش اذهان عمومی چیست ؟

قرار قطعی یا غیر قطعی

در ماده ۳۳۱ آیین دادرسی مدنی در مورد قرارها آمده است، دعاوی هایی قابل تجدید نظر هستند که اگر مالی بودند مبلغ مورد دعوا از سه میلیون تومان بیشتر باشد و یا اینکه دعوی کلا غیر مالی باشد. البته در مورد دعاوی غیر مالی هم شرط و شروطی وجود دارد. برای همین در ماده ۳۳۲ آیین دادرسی مدنی توضیحات تکمیلی در این خصوص قید شده است که به صورت ذیل است:

• باید اصل دعوا قابل تجدید نظر باشد تا قرار آن هم مشمول امور تجدید نظر شود .
• ابطال دادخواست یا رد دادخواست که به صورت قرار از طرف دادگاه صادر شود.
• قرار رد دعوی و عدم اسماع دعوا هم مشمول دعاوی تجدید پذیر می شوند البته این دو نوع با هم تفاوت هایی دارند رد دعوا به مواردی گفته می شود که دادگاه و مرجع ذیصلاح به مورد رسیدگی کرده و بعد رای صادر کرده است اما در مورد عدم اسماع در واقع دادگاه اصلا به مورد به دلیل نقص در پرونده رسیدگی نکرده است هر دو حالت جزو موارد تجدید نظر پذیر هستند.
• قرار سقوط دعوا : هم جزو مواردی است که می تواند وارد مرحله تجدید نظر شود. قرار سقوط یعنی خواهان از شکایت و خواسته خود به صورت کلی پشیمان شده و آن را اعلام کند و یا اینکه موضوع مورد دادرسی کلا منتفی شود مثلا اگر یکی از طرفین دعوا بمیرد البته بسته به شرایط فرق می کند. برای حکم طلاق اگر یکی از طرفین فوت کند خودبخود دادخواست ملغی می شود ولی موضوع مهریه و حضانت و از این قبیل موارد باید توسط وراث پیگیری گردد.
• قرار عدم اهلیت طرفین و قرارهای نهایی و غیر نهایی: هم جزو مواردی هستند که قابل تجدید نظر بوده و طبق ماده ۳۳۲ برای خواهان و خوانده امکان درخواست تجدید نظر وجود دارد.
• قرارهای اعدادی و مقدماتی: این مورد در واقع یک پیش عملکرد برای صدور رای است و نوعی کارشناسی محسوب می شود. در قرار مقدماتی پرونده آماده شده و برای رای نهایی تدارک دیده می شود.
• قرار قرینه : یکسری دعاوی هستند که از پیش قاضی آن را محق نمی داند و آن را رد می کند اما دسته ای دیگر از دعاوی به عنوان یک حق برای خواهان شناخته شده و فقط بر روی جزییات آن اختلاف وجود دارد مثلا اگر در مورد خسارت وارده به ماشین دادخواستی وجود داشته باشد و دادگاه تشخیص دهد خوانده باید خسارت بدهد، در مورد نحوه و میزان خسارت کار را به کارشناس واگذار می کند در این حالت قرار قرینه مصداق پیدا خواهد کرد.
• قرار ساده : قرار ساده هم مانند ۴ مورد قبلی قابل تجدید نظر است اما یک تفاوت مهم با قرار قرینه دارد. قرار قرینه وقتی صادر شود یعنی پیروزی خواهان اما در قرار ساده لزوما خواهان پیروز نخواهد بود بلکه این قرار صادر می شود تا به حل موضوع پرونده و صدور رای نهایی کمک کند.
• قرار قاطع : در این نوع قرار، دعوا در حدود موضوع خاتمه پیدا خواهد کرد و وقتی صادر می شود در واقع پرونده به اتمام رسیده است.

قرار رد دعوی

در برخی پرونده های دادرسی در جریان رسیدگی به پرونده، خواهان موضوع جدید و یا اتهام جدیدی را که با پرونده مرتبط است، مطرح می کند در این حالت قاضی پرونده از خواهان می خواهد در یک مدت مشخص موضوع جدید را به دادگاه دیگری ارجاع داده و بعد از بررسی و صدور حکم نتیجه نهایی را برای استفاده در پرونده جاری ارائه دهد اگر خواهان در مدت زمان تعیین شده اقدام به این کار نکند قاضی قرار رد دعوی صادر خواهد کرد. در موارد دیگری هم این قرار صادر می شود که برخی از آنها به شرح ذیل هستند:

حتما بخوانید : ارتداد چیست ؟

• اگر شخص ارائه دهنده دعوا قبل از پایان دادرسی و صدور حکم دادخواست خود را پس بگیرد دعوا مشمول این قرار خواهد شد.
• اگر بعد از رسیدگی به پرونده و درخواست خواهان قبل از صدور حکم، خواهان دادخواست خود را پس بگیرد در این مورد هم پرونده مشمول قرار رد دعوی می شود البته این مورد با نوع اول یک تفاوت دارد در این حالت خوانده هم باید راضی باشد در غیر این صورت قرار مذکور صادر نمی شود.
• اگر بنا به هر دلیلی پرونده مورد بررسی دارای نقص باشد ولی با همان نواقص حکم صادر شده باشد و خواهان درخواست تجدیدی نظر بدهد و در دادگاه عالی وجود نواقص اثبات شود پرونده در این مرحله مشمول قرار رد دعوی خواهد شد.

قرار رد دعوی در چه مواردی مورد استفاده قرار می گیرد؟

همانطور که در سطور بالا هم اشاره شد در مواقعی که پرونده دارای نقص باشد قاضی می تواند قرار رد دعوی صادر کند حالا اگر این نقص عمده و اساسی تشخیص داده شود این قرار با عنوان یک مانع دائمی برای ادامه دادرسی محسوب خواهد شد و برعکس اگر نواقص جزیی باشد این قرار مانع موقتی تا رفع نواقص می شود.

چه ایراداتی قرار رد دعوی را به مانع موقتی تبدیل می کند؟

• اگر شخصی که اقامه دعوا کرده یا خواهان است طبق آیین دادرسی مدنی ماده ۸۴ شامل یکی از موارد ذیل شود قاضی می تواند قرار رد دعوی صادر کند: خواهان صغیر و یا مجنون باشد، از نظر عقلی به رشد کافی و قدرت تشخیص نرسیده باشد،اگر خواهان ورشکسته شده و طبق قانون نتواند در اموال خود دخل و تصرف کند و دختر زیر ۹ سال و پسر زیر ۱۵ سال .
• در برخی موارد خود خواهان امکان ارائه درخواست را ندارد و این کار را به وکیل واگذار می کند در این مواقع اگر وکیل وکالت نامه قانونی و رسمی نداشته باشد، قاضی می تواند قرار رد دعوی صادر کند برای همین افرادی که می خواهند، دادخواست خود را از طریق وکیل پییگری کنند باید طبق وکالت نامه رسمی سمت و اختیارات آن را در خصوص دادخواست مطرح شده مشخص نمایند.

چه ایراداتی قرار رد دعوی را به مانع دائمی تبدیل می کند؟

در چند مورد صدور قرار رد دعوی می تواند مانع دایمی برای ادامه دادرسی محسوب شود که در ذیل به آنها اشاره می کنیم:

• طیق ماده ۸۴ بند ۴ قانون آیین دادرسی اگر در روند بررسی دادخواست مطرح شده بر علیه خوانده، مشخص شود، این دادخواست به خوانده ربطی نداشته و شخص دیگری باید مورد توجه و بازخواست قرار بگیرد، قاضی برای خوانده ای که به اشتباه وارد پرونده شده است، می تواند این قرار را صادر کند. در واقع به این مانع، مانع عدم توجه به خوانده می گویند.
• یکی از موارد دیگر که می تواند سبب قرار رد دعوی دایمی شود، تکرار یک دادخواست است یعنی اگر دادخواستی در گذشته مطرح شده باشد و در مورد آن حکم قطعی هم صادر شده و به پایان رسیده باشد درخواست دادخواست مجدد محلی از اعراب نخواهد داشت و مشمول موضوع رد دائمی می شود.
• اگر شخصی یک چیزی را بخشیده باشد اما این کار به صورت شفاهی بوده و مدرک کتبی برای آن وجود نداشته باشد طرف مقابل نمی تواند در مورد آن درخواست دادرسی کند و دعوا رد دایمی خواهد شد. این ایراد را اثر تاثیر دعوا می گویند.
• اگر دادخواستی مشروعیت قانونی نداشته باشد مثلا دعوا بر سر خرید و فروش نوشیدنی الکلی و یا موارد مشابه باشد در این صورت این دادخواست مشمول قرار رد دعوی شده و قابل دادرسی و پیگیری نخواهد بود.
• ایراد جزمی نبودن دعوا یعنی خواهان نسبت به حقی که برای آن دادخواست مطرح کرده است، اطمینان کامل نداشته باشد و فقط در مرحله حدس و گمان باشد مثلا مطمئن نباشد از یک شخص خاص پول طلب دارد در این حالت گفته شده مورد ایراد جزمی دعوا داشته و مشمول قرار رد دعوی می شود.
• ایراد عدم تاثیر دعوا که باعث می شود یک مانع دائمی برای ادامه رسیدگی باشد یعنی شخصی که ارائه دادخواست کرده، در آن دادخواست ذینفع نبوده و موضوع و ماهیت دادخواست به آن ربطی نداشته باشد در این حالت اصلا قاضی وارد بررسی پرونده نشده و از همان ابتدا قرار رد دعوی را صادر می کند.
• برای طرح هر دادخواستی خواهان یک فرصت معینی دارد اگر خارج از این مهلت دادخواست را مطرح کند قاضی قرار رد دعوی صادر خواهد کرد.

قرار دعوی اعتبار امر مختومه چیست؟

در سطور بالا در خصوص دادخواست هایی که یک بار در مورد انها حکم قطعی صادر شده است صحبت کردیم. این نوع دادخواست های مشمول قرار رد دعوی شده و دوباره قابل بررسی نیستند. در واقع قرار رد دعوی امر به مختومه هم در مورد همین موضوع صحبت می کند. در خصوص مبحث قرار دعوی اعتبار امر مختومه نکات و جزییات زیادی در قانون آمده است مثلا پرسیده شده اگر صدور رای قطعی برای دادخواستی توسط یک دادگاه بدون صلاحیت صورت گرفته باشد باز هم امکان دادرسی مجدد وجود ندارد؟ در پاسخ به این سول نظرات متفاوتی در قانون آمده است مثلا گفته شده اگر صلاحیت دادگاه در خصوص موضوع مطرح شده نسبی باشد امر مختومه است اما اگر خارج از صلاحیت ذاتی آن باشد امر مختومه نخواهد بود و قابل دادرسی مجدد است. یا اینکه سوال می شود آیا رای داور به عنوان رای امر مختوم شناخته می شود ؟ در مواردی گفته شده اگر طرفین هر دو داور را قبول داشته باشند رای وی امر به مختوم است در صورتیکه یکی از طرفین داور را فاقد صلاحیت بداند رای وی امر به مختوم تلقی نخواهد شد.

حتما بخوانید : جرم چیست ؟

قرار رد دعوی اعسار چیست؟

اعسار در اصطلاح لغوی یعنی عدم تمکن مالی و در سختی و رنج زندگی کردن و معسر به شخصی گفته می شود که نمی تواند هزینه های دادرسی و مراحل آن و بدهکاری خود را پرداخت کند. البته هر شخصی نمی تواند ادعا اعسار کند و باید توسط دادگاه این موضوع اثبات شود و قبل از آن باید شخص دیگری به موجب وجود بدهی از فرد مدعی اعسار شکایت کرده باشد.  از مواردی که قرار رد دعوی صادر می شود، وقتی است که یک شخص دعوی اعسار مطرح کرده و نتواند دیون خود را بپردازد در این حالت قاضی می تواند قرار رد دعوی اعسار صادر کرده و حکم به اجرای آن بدهد.